زنبق
اسم علمى: ايريس Iris
خانواده: ايريداسه Iridacea
تاريخچه
قدمت اين گل زيبا با تاريخ گره خورده است، تا به آنجا كه يونانيان باستان، زنبق را در كنار مزار مردگان مىكاشتند و نقشهايى از آن را روى سنگ قبر تازه گذشتگان خود ترسيم مىكردند. پادشاهان يونانى با اشكالى از گلهاى زيباى زنبق تاج خود را زينت بخشيده و شاخههاى بريده آن را به يكديگر هديه مىدادند. در اشعار شعراى پارسى صحبت از زنبق بسيار است و اين نشان مىدهد كه اين گياه در ميان ايرانيان چه منزلتى داشته است. ساليان سال است كه همزمان با فرا رسيدن بهار، زنبقهاى وحشى در دامنههاى مناطق كوهستانى شكفته مىشوند و طبيعت ايران را به صفاى خود مىآرايند.
مناطق انتشار
زنبق در نيمكره شمالى از اروپا تا خاورميانه انتشار دارد. اما بدون شك زيباترين زنبقهاى وحشى در خاورميانه پيدا مىشود. بعضى از آنها در صحراهاى لميزرع و زمينهاى آهكى مىرويند. برخى از زنبقها در كنار چشمهسارها و جويبارها سبز مىشوند و گونههايى نيز خاص صخرهها و سنگلاخها هستند. در ميان گياهان اين خانواده تعدادى به وادى فراموشى سپرده شده و جزو گياهان كمياب به حساب مىآيند.
مشخصات گياهشناسى
رنگ گلها نامحدود است. از بنفش تا سفيد، آبى كمرنگ، نارنجى و يا مخلوطى از همه گلها. برگها در زنبقهاى امروزى بلندند و ساقههاى گلدهنده (گلآذين) از ميان آنها خارج مىشود. در زنبقهاى وحشى برگها و ساقهها بسيار كوتاهند.
داشتن ساقههاى زيرزمينى غدهمانند مهمترين خصوصيت خانواده زنبقيان است. ازدياد زنبق نيز به وسيله جدا نمودن همين غدهها و كاشت مجدد آنها صورت مىگيرد.
خاك
زنبق علاقه وافرى به خاكهاى خنثى يا قليايى و سبك و قابل نفوذ دارد. اضافه نمودن قدرى آهك به خاكهاى اسيدى كيفيت خاك را بهبود مىبخشد.
براى كاشت زنبق در گلدان دو قسمت شن و ماسه، يك قسمت خاك باغچه و يك قسمت خاكبرگ را مخلوط نموده و بستر كاشت را آماده كنيد.
كاشت باغچهاى
براى كاشت زنبق قبل از هر چيز علفهاى هرز را از زمين خارج كنيد. قدرى كود پوسيده حيوانى يا خاكبرگ را در زمين ريخته و به وسيله بيل يا بيلچه خاك را زير و رو نموده و بعد از تميز نمودن زمين از سنگها و كلوخهها آن را به صورت صاف يكنواخت در آوريد.
ازدياد زنبق
ابتدا زمين را آبيارى كنيد تا ساقههاى زيرزمينى به آسانى از خاك خارج شوند. سپس غدهها را از خاك بيرون آورده به چند قسمت تقسيم كنيد. هر يك از اين غدهها را در گودالى به عمق هشت سانتىمتر و به فاصله ده سانتىمتر از يكديگر بكاريد.
روى غدهها را با خاك نرم و برگهاى خشك بپوشانيد. بعد از كاشت غدهها باغچه را آبيارى كنيد.
مراقبتهاى لازم
اگر زنبق را در گلدان كاشتهايد آن را در فضاى باز نگهدارى كنيد. در باغچه نيز به مراقبت خاصى احتياج ندارد. علفهاى هرز را وجين كنيد و آبيارى را از اوايل بهار شروع نماييد. فقط زمانى به زنبق آب بدهيد كه خاك خشك باشد.
چيدن گلها
هر بهار شاهد گلهاى زيبايش خواهيد بود. ساقههاى گلدار زنبق را بريده و به دوستان و عزيزان خود هديه بدهيد. در مورد چيدن گلها بايد دقت شود كه اين كار موجب از بين رفتن غنچهها نشود.
روى گلآذين زنبق معمولاً چند غنچه گل وجود دارد كه به تدريج باز مىشوند. موقعى شاخههاى گلدهنده را جدا كنيد كه غنچهها شكفته شده باشند.