گزنه

گیاهی چند ساله و دو پایه، با ساقه های (ریزوم) زیر زمینی افقی است. فرم رشدی گیاه ایستاده است و ساقه ها به ارتفاع ۱۵۰-۵۰ سانتیمتر می رسند.

ساقه ها ضخیم وچهار گوشه، با کرک های گزنده نسبتا انبوه هستند.

برگ ها به طول تا ۱۵ سانتیمتر و پهنا ۱۲ سانتیمتر می رسند. شکل برگ ها کمی متفاوت است و به اشکال سرنیزه ای باریک، تخم مرغی، تخم مرغی پهن است. نوک برگ ها نوک تیز است و قاعده برگ قلبی است. غالب رنگ برگ ها سبز کلمی است ولی به رنگ های خاکستری-سبز، سبز-زرد تا سبز زیتونی هم هست. برگ ها مسلح به کرک های گزنده هستند.

گل ها اغلب در گویچه های انبوه کوچک و گل آذین ها بلند، خوشه ای شکل یا سنبله ای شکل با کرکی انبوه شکوفا می شوند.

گزنه به برگ های دندانه دار و کرک دار و ایجاد حس گزش روی پوست شناخته می شود. هر یک از کرک های ویژه ای که موجب احساس گزش و درد در پوست می شوند، نوک سرنگ مانند، بسیار باریک و تیزی از آنها خارج می شود که پوست را می شکافد و هیستامین و استیل کولین از آن ترشح می شود که موجب خارش و سوزشی می شود که ممکن است تا ۱۲ ساعت به طول بیانجامد.

تقریبا در سراسر ایران در استان های گرگان، مازندران، گیلان، آذربایجان، زنجان، کردستان، لرستان، همدان، خراسان و تهران می روید.

خواص دارویی:

برگ گزنه خاصیت ادرار آوری دارد و برای کاهش فشار خون مفید است، در طب عوام به عنوان ادرار آور، تسکین درد و آرتروز، روماتیسم مفصل و ماهیچه هامصرف می شود. در مصرف خارجی به عنوان ضد شوره سر و موهای چرب بکار می شود؛ ریشه گزنه ضد درد، ضد آدرنالین، ضد التهاب مفاصل، ضد آسم، ضد باکتری، ضد سرطان، ضد تشنج، ضد خیز (ورم و آب آوردگی)، ضد هیستامین، ضد التهاب، ضد تورم پروستات، ضد تب، ضد روماتیسم، ضد کرم، ضد قارچ، ضدعفونی کننده، ضد اسپاسم، ضد تومور، ضد ویروس، قابض، ادرار آور، قاعده آور، خلط آور، کاهش دهنده قند خون، کاهش دهنده پرفشاری خون و تقویت کننده رحم می باشد. (۱۲)

منابع:

مظفریان، ولی الله. ۱۳۹۱٫ شناخت گیاهان دارویی و معطر ایران. چاپ اول. ناشر: فرهنگ معاصر.